De Wet kwaliteitsborging: Alles wat je moet weten in 2025

De Wet kwaliteitsborging is na 20 jaar voorbereiding op 1 januari 2024 ingegaan. De Wkb is onderdeel van de omgevingswet, en zorgt ervoor dat er meer toezicht gehouden wordt in de bouw. Dit maakt dat bewoners en gebruikers uiteindelijk een kwalitatief gebouw opgeleverd krijgen dat voldoet aan alle veiligheidsnormen.

Wat is de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen?

De Wet Kwaliteitsborging voor het Bouwen (Wkb) is een nieuwe wet die geldt voor nieuwbouwwoningen in gevolgklasse 1. De wet is bedoeld om de kwaliteit van bouwwerken te verbeteren en de positie van particuliere en professionele opdrachtgevers te versterken. Met de invoering van de Wkb is het toezicht op de bouw verschoven van de gemeente naar onafhankelijke kwaliteitsborgers.

Waarom is de Wkb ingevoerd?

De aanleiding voor de Wkb is de structurele kwaliteitsproblematiek in de bouwsector. Te vaak werden fouten en gebreken pas ontdekt na oplevering, met alle gevolgen van dien voor bewoners, gebouwgebruikers en opdrachtgevers. De overheid zorgt met de Wet kwaliteitsborging voor meer transparantie, beter toezicht tijdens het bouwproces en een duidelijke aansprakelijkheid van de bouwer.

Hoofddoelstellingen van de Wet kwaliteitsborging

Bij de invoer van de Wkb heeft de overheid drie heldere doelstellingen bepaald, dit zijn:

1. Een hogere en betere gewaarborgde bouwkwaliteit: Door inzet van onafhankelijke kwaliteitsborgers wordt de technische kwaliteit van bouwwerken tijdens de uitvoering continu bewaakt. Hierdoor worden fouten eerder opgespoord en gecorrigeerd, nog vóór oplevering.
2. Een sterkere positie van de opdrachtgever: De wet zorgt ervoor dat opdrachtgevers meer inzicht en zeggenschap krijgen. Dankzij het verplichte opleverdossier en de aangescherpte aansprakelijkheid van de aannemer staan opdrachtgevers juridisch sterker. Dit geldt ook voor het geval dat er op een later moment fouten worden ontdekt.
3. Het prikkelen tot kwaliteitsverbetering en het terugdringen van faalkosten: Door bouwprocessen beter te borgen en fouten te voorkomen, dalen de faalkosten. Dit prikkelt de sector tot innovatie, betere samenwerking en uitvoering.

Voor wie geldt de Wkb?

De Wkb geldt voor iedereen die betrokken is bij het bouwen van nieuwbouwwerken binnen gevolgklasse 1. Dit zijn relatief eenvoudige bouwprojecten waar beperkte persoonlijke gevolgen aan hangen. Denk hierbij aan woningen, kleine bedrijfspanden en verbouwingen met beperkte technische complexiteit.

In de toekomst zal de wet naar alle waarschijnlijkheid ook worden uitgebreid naar meer complexe projecten met gevolgklasse 2 en 3.

De 3 gevolgklassen op een rij

De gevolgklassen zijn opgedeeld in 3 soorten. Elk van deze drie klassen geven de ernst van de gevolgen weer indien er niet voldaan wordt aan bouwtechnische regels. Denk bijvoorbeeld aan de grootte van de gevolgen bij een brand of een instorting.

Daarnaast is het goed om te weten dat de gevolgklassen zijn ingedeeld op basis van de ernst van de gevolgen, waarbij score 1 een beperkte kans weergeeft, score 2 een reële kans benadrukt, en score 3 aanzienlijke persoonlijke gevolgen representeert.

Gevolgklasse 1: beperkte persoonlijke gevolgen

De eerste gevolgklasse is het lichtst van de drie en brengt beperkte persoonlijke gevolgen met zich mee. Onder gevolgklasse 1 vallen onder andere vrijstaande woningen, rijtjeshuizen, woonwagens en ook eenvoudige bedrijfsgebouwen.

Gevolgklasse 2: reële kans op persoonlijke gevolgen

De tweede gevolgklasse richt zich op bouwsels waar grotere impact plaatsvindt bij fouten of gebreken. Onder gevolgklasse 2 vallen onder andere woongebouwen tot en met 70 meter hoog, bibliotheken en onderwijsgebouwen.

Gevolgklasse 3: aanzienlijke kans op persoonlijke gevolgen

De derde gevolgklasse is het zwaarst van de drie. De kans dat er in of rondom deze gebouwen iets goed mis gaat bij een fout of gebrekkigheid is erg groot. Het gaat hierbij om gebouwen waar veel mensen tegelijkertijd samenkomen zoals voetbalstadions, ziekenhuizen en treinstations.

Ben je benieuwd naar alle informatie over de drie gevolgklassen? Lees er meer over in het artikel Bouwwerken in gevolgklasse 1 van het officiële Informatiepunt Leefomgeving van de Rijksoverheid.

Welke stappen moet ik doorlopen voor de kwaliteitsborging van het bouwplan

Vanuit het Wkb zijn er negen stappen opgesteld die tijdens de bouw van nieuwbouwwerken binnen gevolgklasse 1 gevolgd dienen te worden. Door het volgen van deze stappen wordt ervoor gezorgd dat het bouwwerk aan de technische eisen voldoet én dat het bouwproces aantoonbaar transparant en controleerbaar verloopt. De 9 stappen bestaan uit:

1. De gevolgklasse vaststellen
2. Een instrument en kwaliteitsborger kiezen
3. Het bouwwerk aanmelden bij de gemeente
4. Het instrument en de kwaliteitsborger toetsen
5. Start van de bouw
6. Toezicht volgens gekozen instrument
7. Verklaring bij de gereedmelding
8. Consumentendossier en dossier bevoegd gezag aanleveren
9. Gereedmelding maken van het gebouw

De negen stappen van de Wkb in detail

1. De gevolgklasse vaststellen

Bepaal eerst of het bouwwerk binnen gevolgklasse 1 valt. Deze kwaliteitsborging is verplicht voor eenvoudige bouwwerken (woningen, kleine bedrijfspanden, beperkte verbouwingen).

2. Een instrument en kwaliteitsborger kiezen

De initiatiefnemer of opdrachtgever kiest een toegelaten instrument én schakelt een kwaliteitsborger in die bevoegd is met dat instrument te werken. Beide zijn terug te vinden in het landelijke register van de TloKB.

3. Het bouwwerk aanmelden bij de gemeente

De bouwactiviteit wordt gemeld bij de gemeente. De melding bevat o.a. informatie over het bouwplan, het gekozen instrument en de kwaliteitsborger, evenals een borgingsplan met risicobeoordeling.

4. Het instrument en de kwaliteitsborger toetsen

De gemeente controleert of het gekozen instrument geschikt is en of de aangemelde kwaliteitsborger gerechtigd is om ermee te werken.

5. Start van de bouw

Zodra de gemeente akkoord is met de bouwveiligheid en de juiste documenten zijn ingediend, mag de bouw van start gaan.

6. Toezicht volgens het gekozen instrument

De kwaliteitsborger houdt tijdens de bouw toezicht en controleert of aan de technische bouwvoorschriften wordt voldaan. Dit gebeurt op basis van het borgingsplan.

7. Verklaring bij de gereedmelding

Is de bouw afgerond, dan verklaart de kwaliteitsborger dat het bouwwerk voldoet aan de bouwtechnische regelgeving.

8. Consumentendossier en dossier bevoegd gezag aanleveren

De aannemer levert het consumentendossier aan de opdrachtgever. De opdrachtgever levert het dossier bevoegd gezag aan bij de gemeente, inclusief de verklaring van de kwaliteitsborger.

9. Gereedmelding maken van het gebouw

Na het indienen van het dossier en de verklaring bij de gemeente mag het bouwwerk in gebruik worden genomen. Tussen het indienen en het gebruik moet minimaal twee weken zitten.

Wat gebeurt er als ik mij niet aan de Wkb houd?

Het niet naleven van de regels uit de Web kwaliteitsborging kan ernstige gevolgen hebben. De Wkb is namelijk verplicht en bepaalt of er gebouwd of gebruik gemaakt mag worden van een bouwwerk. Het niet juist handhaven van de wet kan zorgen voor vertraging, kosten of zelfs juridische gevolgen.

Hoe werkt het toezicht via kwaliteitsborgers?

Kwaliteitsborgers zijn onafhankelijke, gecertificeerde partijen die het bouwproces toetsen tijdens het ontwerpen en op de bouwplaats. Van tevoren stellen zij een borgingsplan op en houden tijdens de bouw toezicht of alles aan de wettelijke technische eisen voldoet. Is dit niet het geval? Dan kan de gemeente de bouw stilleggen. Na afloop stelt de kwaliteitsborger een verklaring op die nodig is voor de gereedmelding bij de gemeente.

Wat zijn de belangrijkste veranderingen voor de Wkb in 2025?

De Wkb heeft voor 2025 nog niet heel veel veranderingen met zich meegebracht. De doelstelling voor 1 januari 2025 was om ook verbouwingen in de Wkb mee te nemen, echter is deze destijds niet behaald. Om die reden is besloten om de datum op te schuiven naar 1 juli 2025, waardoor de overheid een half jaar extra tijd heeft om haar zaken op orde te krijgen. Of het rondkrijgen van de Wkb op die datum wel lukt is nog de vraag.

Conclusie: klaar voor de toekomst

De Wet kwaliteitsborging zorgt ervoor dat opdrachtgevers beter beschermd worden en een betere bouwkwaliteit opgeleverd krijgen. Door op tijd te starten, de juiste partijen te betrekken en het proces goed te documenteren, voorkom je verrassingen en bouw je aan zekerheid.